Cảm nhận về vẻ đẹp tâm hồn của nhân vật trữ tình trong bài thơ Chiều tối

Đề bài: Cảm nhận về vẻ đẹp tâm hồn của nhân vật trữ tình trong bài thơ Chiều tối

Bạn đang xem: vẻ đẹp tâm hồn của hồ chí minh qua bài thơ chiều tối

I. Dàn ý Cảm nhận về vẻ đẹp tâm hồn của nhân vật trữ tình trong bài thơ Chiều tối

1. Mở bài

– Giới thiệu tác giả, tác phẩm, vấn đề cần tìm hiểu.

2. Thân bài

a. Hoàn cảnh sáng tác:
– Nằm ở vị trí số 31 trong tổng số 131 bài của tập thơ Nhật ký trong tù, được bác bỏ sáng tác vào khoảng cuối mùa thu năm 1942, trên trường chuyển lao từ Tĩnh Tây tới Thiên Bảo (Trung Quốc).

b. Tâm trạng của thi nhân trong bức tranh thiên nhiên ở hai câu thơ đầu:
– Chất cổ điển trong thơ được bộc lộ rõ rệt, khi tuần tự hình ảnh cánh chim cũng như chòm mây đều là những thi liệu thân thuộc trong thi ca của người xưa, đã gợi ra một quang cảnh chiều tối có phần vắng vẻ, quạnh quẽ.
– Hình ảnh cánh chim:
+ Gợi ra cảnh chiều tà, sự kết thúc một ngày trong im lìm, trong sự vận động vội vàng của cánh chim trời => Sự vận động của thời gian.
+ Nét hiện đại: Nhìn ra sự vận động bên trong của sự vật, nhận thấy được sự mỏi mệt của cánh chim vội vã tìm về tổ. Cảm nhận đó xuất phát từ mối tương quan sâu sắc giữa người tù cách mệnh và cánh chim.
=> Cái nhìn lạc quan, âu yếm, cánh chim trong thơ bác bỏ lại có một điểm ngừng nhất định. Đồng thời từ góc độ cánh chim ta cũng trông thấy những nỗi nhớ quê hương, nhớ đất mẹ tha thiết của tác giả, cũng như tâm trạng xót xa, buồn bã với tình cảnh của bản thân, khi phải phiêu bạt trên đất khách, chịu cảnh gông xiềng mà chốn ngủ tối nay còn chưa biết là ở đâu.

– Hình ảnh chòm mây:
+ Thi liệu thân thuộc trong thơ ca cổ điển phương Đông, bộc lộ những cảm nhận về ước mơ tự do, phiêu diêu thoát khỏi dương thế tục, cũng như những xúc cảm bâng khuâng, bất định của con người trước cõi hư vô, bất định.
+ Trong thơ của Hồ Chí Minh, chòm mây được đưa vào một viễn cảnh thực hơn, mây của bác bỏ là để diễn tả cái nhìn lạc quan, ung dung trước tình cảnh khó khăn. Dẫu vất vả, mỏi mệt nhưng Người vẫn cảm thấy mây trời đang trôi một cách thong thả, nhẹ nhõm, gợi mở một không gian khoáng đạt, trong trẻo.
=> Tâm hồn tự do, thi vị, bộc lộ sự đơn chiếc, trống vắng, lẻ loi của một người tù nơi đất khách.

Tiểu kết: Chung quy lại hai câu thơ tuy tả cảnh đất trời yên bình thong thả, nhưng cũng thấm thía nhiều nỗi buồn của con người.

c. Tâm trạng của thi nhân trong bức tranh sinh hoạt của con người:
– Hình ảnh cô gái với công việc xay ngô vốn dĩ là một công việc vô cùng giản dị đời thường, nhưng trong bối cảnh nghệ thuật ta lại nhìn ra được vẻ đẹp của tuổi xanh, sự sung sức, đức tính chuyên cần siêng năng lao động của con người giữa cuộc sống núi rừng thôn quê.
– Thể hiện ý kiến thẩm mỹ mới mẻ, hiện đại của Hồ Chí Minh, khi con người và cuộc sống sinh hoạt vượt bậc lên giữa thiên nhiên rộng lớn, khá ấm, sức sống mạnh mẽ của con người trong công cuộc lao động đã làm mờ đi ngoại cảnh rừng núi mông mênh.
=> Bộc lộ một cách rõ nét tấm lòng yêu thương, gắn bó với cuộc sống lao động, gắn bó với nhân dân.
– “lò than đã rực hồng” lại là một hình ảnh vừa cổ điển vừa hiện đại:
+ Tính cổ điển nằm ở văn pháp chấm phá, chỉ một bếp lửa rực hồng nhưng đã gợi ra cảnh trời hoàn toàn tối hẳn, từ buổi chiều tà đã chuyển hẳn sang đêm, cái sáng của lò than hồng đã mang tới cái đêm tối đậm đặc chốn sơn dã.
+ Điểm hiện đại ta nhìn tới chữ “hồng”, được xem là nhãn tự của cả bài thơ, thắp sáng, xua đi tất thảy những cái hiu quạnh ấy, đem về sự rét mướt, sinh khí bao trùm lên toàn bộ cảnh vật cũng như tâm hồn của thi nhân.
=> Kéo thi nhân về những cảm giác của sự rét mướt đoàn viên, sum họp trong gia đình. Thể hiện sự vận động tích cực trong tâm hồn của người tù cách mệnh, luôn hướng về sự sống và ánh sáng, luôn có một niềm tin về tương lai tươi sáng, giữ vững được ý thức lạc quan, cũng như tấm lòng hòa hợp với thiên nhiên, yêu thương trân trọng con người.

3. Kết bài

Nêu nhận xét.|

II. Bài văn mẫu Cảm nhận về vẻ đẹp tâm hồn của nhân vật trữ tình trong bài thơ Chiều tối

Ngoài việc là một nhà chính trị, quân sự tài giỏi, một vị lãnh tụ vĩ đại của dân tộc Hồ Chí Minh còn được biết tới với vai trò là một tác gia lớn có rất nhiều đóng góp trong nền văn học Việt Nam hiện đại ở nhiều thể loại khác nhau. Có thể thấy rằng sự nghiệp sáng tác phong phú của Người luôn song hành cùng với sự nghiệp cách mệnh lắm vẻ vang, trong mỗi một hoàn cảnh khác nhau thì những tác phẩm của Người lại có một vai trò, vị trí đặc biệt không chỉ thể hiện đời sống ý thức phong phú của người đội viên mà còn có vai trò phục vụ, ủng hộ, là một loại vũ thần sắc bén có rất nhiều công lao trong công cuộc phóng thích dân tộc của Hồ Chí Minh. Trong hầu hết những sáng tác ở nhiều thể loại của mình, có nhẽ rằng ở mảng thơ ca chúng ta mới có thời cơ được nhìn rõ hơn cả những vẻ đẹp tâm hồn của người đội viên cách mệnh, không chỉ ở tư tưởng chính trị, đời sống đương đầu mà còn là vẻ đẹp của Người trong cuộc sống sinh hoạt thường nhật, trong mối giao hòa với thiên nhiên, con người. Đặc biệt hơn cả ta càng thấy rõ hơn được vẻ đẹp của một tâm hồn lạc quan, vui vẻ, tư thái ung dung, tĩnh tâm của Hồ Chí Minh trước những hoàn cảnh khắc nghiệt nhất. Chiều tối (Mộ) chính là một trong những tác phẩm tiêu biểu nhất thể hiện điều này. Tâm trạng của nhân vật trữ tình được bộc lộ không qua những xúc cảm nội tâm trực tiếp mà thông qua những cảm nhận hình ảnh, cảnh vật khách quan của Hồ Chí Minh, rất tiêu biểu cho phong cách thơ trữ tình của Người.

Chiều tối (Mộ) là một bài thơ có hoàn cảnh ra đời khá đặc biệt. Bài thơ nằm ở vị trí số 31 trong tổng số 131 bài của tập thơ Nhật ký trong tù, được bác bỏ sáng tác vào khoảng cuối mùa thu năm 1942, trên trường chuyển lao từ Tĩnh Tây tới Thiên Bảo (Trung Quốc). Trước thực cạnh một buổi chiều tối, sau khi trải qua một chuyến đi dài đầy gian lao, vất vả, nhưng phía trước chờ đợi người đội viên cách mệnh là một buổi tối khốn khổ trong gian nhà chật hẹp, có thể nói rằng nỗi đày đọa ban ngày chưa kịp tàn, thì một trận đày đọa ban đêm lại chuẩn bị ập tới. Mà theo bác bỏ hóm hỉnh ví rằng “Được cùm chân mới yên bề ngủ – Không được cùm chân biết ngủ đâu”. Tuy nhiên tâm hồn của người đội viên – thi sĩ không vì vậy mà trở nên ước chừng, ủ rũ, Chiều tối ra đời trong hoàn cảnh ấy chỉ mang một sắc thái ung dung, vui vẻ, lạc quan luôn hướng về sự sống và ánh sáng. Cũng như bộc lộ tấm lòng yêu thiên nhiên, con người, tấm lòng tha thiết của Hồ Chí Minh với chặng đường cách mệnh lắm gian lao nhưng cũng nhiều hy vọng tốt đẹp của mình.

Tâm trạng của nhân vật trữ tình được bộc lộ một cách gián tiếp thông qua ánh nhìn trực quan của tác giả với cảnh vật thiên nhiên.

“Quyện điểu quy lâm tầm túc thụ
Cô vân mạn mạn độ thiên không”

Dịch thơ:

Xem thêm: Soạn bài "Ca dao than thân, yêu thương tình nghĩa" Môn Ngữ văn Lớp 10

“Chim mỏi về rừng tìm chốn ngủ
Chòm mây trôi nhẹ giữa tầng không”

Trong một buổi chiều nhá nhem, cũng là lúc những khốn khổ đày ải ban ngày đang đi dần vào hồi kết, có nhẽ rằng hơn người nào hết, người tù cách mệnh chính là người thấm thía nhất cái nỗi mỏi mệt lúc cuối ngày, sau khi đã mang gông xiềng, đi bộ suốt một quãng đường toàn rừng núi. Lúc này đây, trong một giây phút ngắn ngủi Người đã ngước lên bầu trời cao rộng thấy cánh chim bay ngang trời, cùng với những đám mây lặng lẽ trôi. Chỉ bằng hai điểm chấm phá nhẹ nhõm, Người đã gợi ra một quang cảnh chiều tối có phần vắng vẻ, quạnh quẽ. Chất cổ điển trong thơ được bộc lộ rõ rệt, khi tuần tự hình ảnh cánh chim cũng như chòm mây đều là những thi liệu thân thuộc trong thi ca của người xưa. Ví như ca dao có câu “Chim bay về núi, tối rồi”, hoặc Nguyễn Du trong Truyện Kiều cũng viết “Chim hôm thoi thót về rừng”, đều diễn tả một ý thơ chung ấy là gợi ra cảnh chiều tà, sự kết thúc một ngày trong im lìm, trong sự vận động vội vàng của cánh chim trời. Tuy nhiên trong thơ Hồ Chí Minh, Người không chỉ độc diễn tả cái sự chuyển đổi, vận động của thời gian qua cánh chim, mà điểm khác biệt ấy là thi nhân còn chú ý tới cả sự vận động bên trong của sự vật, rõ ràng tác giả còn nhận thấy được sự mỏi mệt của cánh chim vội vã tìm về tổ. Cảm nhận đó xuất phát từ mối tương quan sâu sắc giữa người tù cách mệnh và cánh chim, chim sau một ngày bay lượn khắp vòm trời kiếm ăn thì cuối ngày cũng trở nên mỏi mệt rệu rã, vội vàng quay về tổ ấm của mình để ngơi nghỉ. Còn người tù thì sau một ngày chuyển lao, gông xiềng quấn thân cũng trở nên mỏi mệt, rời rã. Và trong sự tương đồng đó, ta còn nhìn ra được cả tâm trạng của tác giả với cái nhìn lạc quan, âu yếm, khác với cánh chim không phương hướng, đơn độc lẻ loi trong thi ca cổ điển, thì cánh chim trong thơ bác bỏ lại có một điểm ngừng nhất định, cánh chim ấy bay về rừng, về nhà của nó để tìm chốn ngơi nghỉ, an giấc. Đồng thời từ góc độ cánh chim ta cũng trông thấy những nỗi nhớ quê hương, nhớ đất mẹ tha thiết của tác giả, cũng như tâm trạng xót xa, buồn bã với tình cảnh của bản thân, khi phải phiêu bạt trên đất khách, chịu cảnh gông xiềng mà chốn ngủ tối nay còn chưa biết là ở đâu.

Với hình ảnh “chòm mây”, so sánh giữa câu thơ gốc và câu thơ dịch, có thể thấy phần dịch thơ vẫn chưa được sát nghĩa, làm mất đi một số những nét nghĩa, ý tứ mà tác giả muốn truyền tải. Ví như “cô vân”, tức là đám mây đơn độc lẻ loi, nếu như dịch là “chòm mây” thì hầu như khác hoàn toàn, đặc biệt hai từ “mạn mạn” nếu như dịch là “trôi nhẹ” thì cũng vẫn chưa diễn tả hết được phong thái của chòm mây trong không gian. Cũng giống như hình ảnh cánh chim, mây cũng là một trong những thi liệu thân thuộc trong thơ ca cổ điển phương đông, được rất nhiều những tác giả đưa vào trong tác phẩm của mình. Ví như Lý Bạch với “Chúng điểu phi không tân/Cô vân độc khứ nhàn”, Thôi Hiệu với “nghìn năm mây trắng bây giờ còn bay” hoặc Nguyễn khuyến với “Tầng mây lửng lơ trời xanh ngắt”, điểm chung là thường bộc lộ những cảm nhận về ước mơ tự do, phiêu diêu thoát khỏi dương thế tục, cũng như những xúc cảm bâng khuâng, bất định của con người trước cõi hư vô, bất định. Tức là không mang những xúc cảm thực tiễn trần vậy mà phần nhiều người ta vẫn theo mây để tìm cảm giác thoát ly khỏi thế cuộc. Tuy nhiên trong thơ của Hồ Chí Minh, chòm mây được đưa vào một viễn cảnh thực hơn, mây của bác bỏ là để diễn tả cái nhìn lạc quan, ung dung trước tình cảnh khó khăn. Dẫu vất vả, mỏi mệt nhưng Người vẫn cảm thấy mây trời đang trôi một cách thong thả, nhẹ nhõm, gợi mở một không gian khoáng đạt, trong trẻo. Từ đó người ta nhận thấy dẫu rằng trong cảnh gông xiềng, nhưng Hồ chủ toạ vẫn có một tâm hồn tự do, thi vị, vẫn có tâm trạng để dõi theo một chòm mây trôi lững lờ trên bầu trời. Tuy nhiên “cô vân” của bác bỏ ở đây còn bộc lộ sự đơn chiếc, trống vắng, lẻ loi của một người tù nơi đất khách. Cảnh cánh chim bay vội tìm chốn ngủ và cảnh mây lững lờ trôi nhẹ, cũng nhường như gợi tả hai thái cực của sự chia ly, người đi kẻ ở, khá ước chừng, quạnh quẽ. Người tù cách mệnh nhìn lại thực cảnh của mình không khỏi nghĩ ngợi, biết tới bao giờ bản thân mới lại có được sự tự do như cánh chim trời có thể về nhà đoàn viên sum họp, được như chòm mây ung dung, tự tại, thong thả trong không gian mông mênh, rộng lớn. Chung quy lại hai câu thơ tuy tả cảnh đất trời yên bình thong thả, nhưng cũng thấm thía nhiều nỗi buồn của con người. Nhưng không thể đánh giá rằng Hồ chủ toạ trong Chiều tối mang một sự ước chừng, bất lực mà nhìn rộng ra chúng ta mới thấy rằng rõ ràng thi sĩ phải có một tâm hồn rất lạc quan, thư thái, ung dung thì mới có được những rung cảm tinh tế với thiên nhiên, cũng như khéo léo gửi tâm trạng của mình vào từng cảnh vật, vần thơ.

Ở hai câu thơ tiếp theo là bức tranh sinh hoạt của con người hiện lên giữa núi rừng làm cho toàn bộ bài thơ sáng lên, rét mướt tình người, bộc lộ được rõ ràng hơn vẻ đẹp tâm hồn và tư tưởng của Hồ Chí Minh.

“Sơn thôn thiếu nữ ma bao túc
Bao túc ma hoàn lô dĩ hồng”

Dịch thơ:

“Cô em xóm núi xay ngô tối
Xay hết lò than đã rực hồng”

Hình ảnh một người phụ nữ hiện lên trong công việc lao động xay ngô nặng nhọc chính là một nét vẽ sinh động, cụ thể bộc lộ tính chất hiện đại trong thơ bác bỏ một cách rõ ràng, khác với cái nhìn thoáng qua ở khoảng cách xa với những sự vật như cánh chim, chòm mây thì ở hai câu thơ này việc quan sát cận cảnh, rõ nét quang cảnh sinh hoạt của cô gái xóm núi, đã đặt con người và vị trí trung tâm của bài thơ, là điểm nhấn vượt bậc nhất giữa bức tranh thiên nhiên rộng lớn. Hình ảnh cô gái với công việc xay ngô vốn dĩ là một công việc vô cùng giản dị đời thường, nhưng trong bối cảnh nghệ thuật ta lại nhìn ra được vẻ đẹp của tuổi xanh, sự sung sức, đức tính chuyên cần siêng năng lao động của con người giữa cuộc sống núi rừng thôn quê. Người phụ nữ không còn bị bó buộc trong chốn khuê phòng mà đã đứng dậy tham gia vào công cuộc lao động, mưu sinh, bộc lộ sức sống tiềm tàng mạnh mẽ, độc lập trong cuộc sống. Không chỉ vậy hình ảnh cô gái xay ngô, còn thể hiện ý kiến thẩm mỹ mới mẻ, hiện đại của Hồ Chí Minh, khi con người và cuộc sống sinh hoạt vượt bậc lên giữa thiên nhiên rộng lớn, khá ấm, sức sống mạnh mẽ của con người trong công cuộc lao động đã làm mờ đi ngoại cảnh rừng núi mông mênh. Khác hẳn với hình ảnh con người trong thi ca cổ điển, luôn mất hút hoặc mờ nhạt, ước chừng giữa thiên nhiên, trở nên yếu đuối và bất lực giữa không gian vũ trụ mông mênh. Cách tư duy và thay đổi góc nhìn về mối tương quan giao hòa của con người với thiên nhiên trong thơ Hồ Chí Minh đã bộc lộ một cách rõ nét tấm lòng yêu thương, gắn bó với cuộc sống lao động, gắn bó với nhân dân. Người đã bỏ qua những nhọc nhằn khốn khó của bản thân để cảm nhận được vẻ đẹp, dồn mối quan tâm của mình vào những thế cuộc nghèo túng, vất vả đang phải lam lũ kiếm sống mặc dù trời đã tối muộn. Đồng thời thông từ đó chúng ta cũng nhận thấy được niềm vui, sự rét mướt trong tâm hồn của bác bỏ khi được nhìn những con người lao động tuy vất vả, nhưng thừa hưởng cuộc sống tự do tự tại, điều đó thật rất đáng trân trọng, đáng quý biết bao nhiêu.

Trong câu thơ cuối “lò than đã rực hồng” lại là một hình ảnh vừa cổ điển vừa hiện đại. Trước hết về tính cổ điển nó nằm ở văn pháp chấm phá, chỉ một bếp lửa rực hồng nhưng đã gợi ra cảnh trời hoàn toàn tối hẳn, từ buổi chiều tà đã chuyển hẳn sang đêm, cái sáng của lò than hồng đã mang tới cái đêm tối đậm đặc chốn sơn dã. Về điểm hiện đại ta nhìn tới chữ “hồng”, được xem là nhãn tự của cả bài thơ, thăng bằng với 27 chữ trước đó. nếu như như 27 chữ đầu luôn gợi nahwcs tới một quang cảnh ước chừng, lãnh lẽo, hoang vu nơi núi rừng hoang vắng, thì chữ “hồng” cuối bài lại nhường như thắp sáng, xua đi tất thảy những cái hiu quạnh ấy, đem về sự rét mướt, sinh khí bao trùm lên toàn bộ cảnh vật cũng như tâm hồn của thi nhân. Sự rét mướt không chỉ tới từ lò than mà còn tới từ tình người. Khi bản thân tác giả đang trong cảm giác trống vắng, cô độc, lẻ loi, trôi dạt nơi đất khách thì sự hiện diện của con người lao động, lò than bừng sáng trong đêm tối đã kéo thi nhân về những cảm giác của sự rét mướt đoàn viên, sum họp trong gia đình. Thể hiện sự vận động tích cực trong tâm hồn của người tù cách mệnh, luôn hướng về sự sống và ánh sáng, luôn có một niềm tin về tương lai tươi sáng, giữ vững được ý thức lạc quan, cũng như tấm lòng hòa hợp với thiên nhiên, yêu thương trân trọng con người lao động.

Chiều tối cũng như những bài thơ khác trong tập Nhật ký trong tù đều là những tác phẩm hay có sự hài hòa giữa chất thép và chất tình. Người đội viên cách mệnh ngoài tư tưởng chính trị vững vàng, ý thức yêu nước, kiên trung với lý tưởng cách mệnh thì còn vượt bậc với vẻ đẹp của một tâm hồn lạc quan, ung dung, thư thái vượt lên trên tất cả những trắc trở nghiệt ngã để hòa mình vào với thiên nhiên, yêu thương, đồng cảm với cuộc sống lao động vất vả của con người, luôn hy vọng về một tương lai tươi sáng tốt đẹp của dân tộc, quốc gia.

Bài thơ Chiều tối không chỉ khắc họa bức tranh thiên nhiên lúc chiều tà mà còn hé mở tình cảm, chân dung của nhân vật trữ tình, kế bên bài Cảm nhận về vẻ đẹp tâm hồn của nhân vật trữ tình trong bài thơ Chiều tối, những em có thể khám phá những nét đặc sắc của bài thơ qua: tìm hiểu bài thơ Chiều tối, tìm hiểu vẻ đẹp cổ điển và hiện đại của bài thơ Chiều Tối, Vẻ đẹp tâm hồn lớn của người nghệ sĩ Hồ Chí Minh qua bài thơ Chiều tối, Cảm nhận về bài thơ Chiều tối.

Xem thêm: cách ôn văn lớp 12

Bản quyền bài viết thuộc trường Trường Cao đẳng Tài nguyên và Môi trường miền Trung. Mọi hành vi sao chép đều là gian lận!

Nguồn chia sẻ: Trường Cao đẳng Tài nguyên và Môi trường miền Trung (sdc.org.vn)